تسمه تایم چیست؟ علائم خرابی تسمه تایم و زمان تعویض آن

تسمه تایم یا تسمه زمان‌بندی، تسمه‌ای دندانه‌دار در موتورهای احتراق داخلی، وظیفه هماهنگ‌سازی حرکت دورانی میل‌لنگ و میل‌سوپاپ را بر عهده دارد. این هماهنگی موجب می‌شود تا سوپاپ‌ها در زمان مناسبی باز و بسته شوند و همچنین احتراق در سیلندر به درستی انجام گیرد. به عبارت دیگر، تسمه تایم تضمین می‌کند که موتور در بهترین حالت ممکن کار کند و از بروز مشکلات ناشی از ناهماهنگی جلوگیری می‌کند.

تسمه تایم از ۴ لایه مختلف تشکیل شده‌ است. هر کدام از این لایه‌ها از مواد مختلف تشکیل شده‌اند و کارکردها و خاصیت‌های متفاوتی دارند.

• لایه رویی یا بیرونی تسمه تایم از یک پارچه مقاوم و با دوام بالا تشکیل شده‌ است. 
• لایه دوم از الیاف مقاوم ساخته شده‌ است که در برابر دما، کشش طولی و پارگی مقاوم است و از ویژگی‌های دینامیکی یا حرکتی خیلی خوبی برخوردار است.
• لایه سوم از لاستیک CR یا HNBR ساخته شده‌ است که معمولا جنس تسمه را بر اساس لایه سوم معرفی می‌کنند. این لایه می‌تواند دوام خیلی زیادی داشته باشد. این مورد بر اساس نوع لاستیک مورد استفاده متفاوت است. این لایه استحکام دینامیکی یا حرکتی خیلی خوبی هم دارد.
• لایه چهارم بیشتر از پارچه مستحکم و مقاوم ساخته می‌شود که هم انعطاف خیلی زیادی دارد و هم باعث تقویت قدرت دندانه‌ها می‌شود.

ساختار ظاهری تسمه تایم:

یکی دیگر از مشخصات تسمه تایم گام تسمه است. به فاصله بین وسط دو دندانه، گام تسمه تایم گفته می‌شود.

تعداد دندانه تسمه تایم در خودروهای مختلف متفاوت است و به به موقعیت و فاصله میل‌لنگ تا میل سوپاپ و تعداد میل سوپاپ‌ها و سوپاپ‌ها بستگی دارد

کاربرد و اهمیت تسمه تایم در ماشین

در محفظه احتراق خودروها،عمل احتراق در 4 مرحله شامل مرحله مکش، تراکم، انفجار و تخلیه انجام میشود که در این مراحل زمان بندی باز و بسته شدن سوپاپ هوا و سوپاپ دود به وسیله تسمه تایم صورت میگیرد؛ به این صورت که حرکت میل لنگ را به میل سوپاپ انتقال داده و میل سوپاپ هم سوپاپ ها را به سمت بالا و پایین به حرکت درمی آورد.

 برخی از کاربردهای تسمه تایم  عبارتند از:

• هماهنگی سوپاپ‌ها و پیستون‌ها: تسمه تایم به میل‌سوپاپ اجازه می‌دهد که به طور دقیق با میل‌لنگ هماهنگ شود، این مسئله ضروری است زیرا در غیر این صورت ممکن است سوپاپ‌ها با پیستون‌ها برخورد کنند و خسارات جدی به موتور وارد شود.
• کارایی و عملکرد بهتر موتور
• با عملکرد صحیح موتور باعث کاهش آلاینده می شود

انواع تسمه تایم ماشین

تسمه تایم به طور کلی به دو نوع تقسیم می‌شود:

• تسمه تایم: این نوع تسمه معمولاً از مواد لاستیکی و نمدار ساخته شده و با توپی‌هایی که در دو سمت میل‌لنگ و میل‌سوپاپ قرار دارند، به حرکت در می‌آید. این نوع تسمه رایج‌ترین نوع تسمه تایم در خودروهای ایرانی است.
• زنجیر تایم: زنجیر تایم معمولاً از فلز ساخته شده و دارای عمر بیشتری نسبت به تسمه‌های نمدار است. هرچند زنجیرهای تایم معمولاً در خودروهای سنگین و مدل‌های خاص استفاده می‌شوند..

زمان تعویض تسمه تایم

زمان تعویض تسمه تایم به شرایط مختلفی بستگی دارد، از جمله نوع خودرو، برند و مدل ماشین و شرایط رانندگی. اما به طور کلی، توصیه می‌شود که:

در هنگام خرید تسمه تایم باید به تاریخ تولید آن توجه داشته باشید به این علت که تسمه تایم ها زمان مشخصی از تولید تا نصب دارند و در غیر این صورت پوسیده شده و قابل استفاده نمیباشد.

• تسمه تایم:کارکرد تسمه تایم ها معمولا 70 هزار کیلومتر است اما بهتر است در کارکرد 60 هزار کیلومتر تعویض شوند چرا که 10 هزار کیلومتر کارکرد درجای خودرو بوده که روی کیلومتر شمار نشان داده نمیشود ولی از عمر تسمه تایم کم میکند.

• زنجیر تایم: این زنجیرها به دلیل دوام بالاتر، معمولاً پس از 150,000 تا 200,000 کیلومتر تعویض می‌شوند.

دلایل خرابی تسمه تایم

تسمه تایم ممکن است به دلایل مختلفی دچار خرابی شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• سایش و پارگی:  به مرور زمان، تسمه ممکن است به دلیل سایش ناشی از حرکات مکرر دچار پارگی شود.
• عدم تنظیم صحیح:  اگر تسمه تایم به درستی نصب نشود یا تنش آن بیش از حد یا کمتر از حد تنظیم گردد، ممکن است به خرابی منجر شود.
• حرارت زیاد:  دماهای بالا می‌تواند باعث تغییر شکل و کاهش عمر مفید تسمه شود.
• نقص در اجزای دیگر موتور: نشتی روغن یا خرابی دیگر اجزاء مانند بلبرینگ‌ها می‌تواند منجر به خرابی تسمه تایم شود.

عواملی که باعث کاهش طول عمر تسمه تایم می شود عبارتند از:

• کاهش یا افزایش ناگهانی شتاب خودرو 

اگر خودرو زیاد و ناگهانی شتاب بگیرد، نیروی زیادی به تسمه تایم وارد می‌شود. این شتاب‌های ناگهانی موجب فرسایش سریعتر تسمه و خاموش شدن دندانه‌های آن می‌شود.

• حرکت با دنده مرده در سربالایی‌ها

وقتی خودرو در دنده مرده قرار می‌گیرد و به سمت بالا می‌رود، بار زیادی به موتور و تسمه تایم وارد می‌شود. این شرایط باعث ایجاد فشار اضافی بر روی تسمه و کاهش عمر آن می‌شود.

• حرکت با سرعت بالا از روی دست‌اندازها

وقتی خودرو با سرعت زیاد از دست‌انداز فیلم می‌کند، لرزش و تنش‌های ناخواسته‌ای به تسمه تایم منتقل می‌شود. این تنش‌ها می‌تواند به آسیب و فرسایش سریعتر تسمه منجر شود.

• استفاده مکرر از دور موتورهای بالا

اگر از دور موتورهای بالا (بدون توجه به شرایط لازم) استفاده کنید، مقدار زیادی فشار به موتور و تسمه تایم وارد می‌شود. این مسأله می‌تواند منجر به شکستگی یا فرسودگی سریعتر تسمه شود.

• حمل بار سنگین

بارهای سنگین موجب می‌شود که موتور سخت‌تر کار کند و فشار بیشتری به تسمه تایم وارد شود. این وضعیت می‌تواند باعث کاهش عمر تسمه و به وجود آمدن مشکلات دیگر در موتور شود.

• نقص‌های فنی و عدم نگهداری مناسب

عدم نگهداری صحیح از سیستم موتوری، مانند عدم چک کردن وضعیت تسمه، تنظیم نبودن کشش تسمه، یا دچار شدن اجزای دیگر به نقص می‌تواند به فرسودگی زودرس تسمه تایم منجر شود.

• کیفیت پایین تسمه تایم

استفاده از تسمه تایم با کیفیت پایین یا غیر استاندارد نیز می‌تواند به کاهش عمر آن منجر شود. بهتر است از برندهای معتبر استفاده کنید.

علائم خرابی تسمه تایم

اگر تسمه تایم دچار خرابی شود، برخی علائم را می‌توان مشاهده کرد:

• صدای ناهنجار (صدای زوزه یا تق تق از ناحیه موتور )
• کاهش قدرت موتور  کاهش قدرت موتور یا کاهش شتاب خودرو
• روشن شدن چراغ هشدار

 در برخی از خودروها، چراغ هشدار در داشبورد روشن می‌شود که می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات موتور باشد.

• عدم هماهنگی سوپاپ‌ها

در صورت ناهماهنگی سوپاپ‌ها و پیستون‌ها، خودرو ممکن است به درستی کار نکند و در برخی موارد حتی ممکن است موتور دچار آسیب جدی شود.

• ایجاد ترک و خوردگی بر روی تسمه تایم

یکی از مهمترین علائم ظاهریخرابی تسمه تایم ترک ها و خوردگی ها و یا جدا شدن بخش هایی از قطعات و دندانه های آن است.

• مشکل در استارت خوردن ماشین

اختلال در استارت خوردن ماشین یکی دیگر از نشانه های خرابی تسمه تایم محسوب می شود. این قطعه از اهمیت بالایی برخوردار بوده و به گونه ای تنظیم شده که کارکرد منظمی داشته باشد. تسمه تایم به نحوی عمل می کند که با هربار چرخش بادامک، میل لنگ دو بار می چرخد و دریچه های ورودی و خروجی گاز متناسب با حرکت پیستون ها باز و بسته می شوند.اگر به هر دلیلی این زمانبندی و نظم در عملکرد بادامک، میل لنگ، پیستون ها و دریچه ها برهم بخورد، بر سایر قسمت های موتور نیز اثر منفی می گذارد و در نتیجه ماشین استارت نمی خورد و یا استارت زدن آن با مشکل مواجه می شود.

• خروج دود زیاد پس از روشن کردن ماشین

 زمانی که تسمه تایم معیوب باشد، موتور برای حرکت کردن به قطعات و بخش های دیگر فشار زیادی وارد می کند مصرف سوخت نیز بالاتر می رود. در نتیجه دود اضافه ای تولید میکند.

• نشت روغن از جلوی موتور

اگر متوجه نشت روغن از قسمت جلوی موتور خودرو شدید باید وضعیت تسمه تایم را چک کنید. معمولا در زمان خراب شدن این قطعه، روغن از کاور آن که توسط یک سری پیچ و مهره محافظت شده است، نشت پیدا می کند. این امر پس از مدتی موجب شل شدن تسمه و همچنین بالا رفتن دمای موتور و جوش آوردن آن می شود.

• روشن نشدن موتور ماشین
• نامنظم کار کردن موتور

نامنظم کار کردن موتور و اختلال در عملکرد دور موتور از دیگر نشانه های خرابی تسمه تایم محسوب می شونداگر در هنگام رانندگی متوجه تغییر ناگهانی دور موتور شدید وضعیت تسمه تایم را بررسی کنید.

• کشیدگی زیاد تسمه تایم

تسمه تایم اندازه مشخصی دارد و در هر خودرویی سایز این تسمه با خودرو دیگر ممکن است متفاوت باشد. اگر حین بررسی و چک کردن این تسمه متوجه تغییر سایز و یا اصطلاحا کشیدگی آن شدید، باید بدانید که زمان تعویضش فرا رسیده است. کشیدگی زیاد تسمه تایم موجب اختلال در عملکرد آن و در نتیجه اختلال در عملکرد میل لنگ و سوپاپ ها شده و درنتیجه موتور ماشین بد کار می کند.

• افت فشار روغن ماشین

با خرابی تسمه تایم وضعیت حرکت پیستون ها نیز دچار مشکل می شود. در نتیجه فشار زیادی به موتور وارد شده و میزان مصرف روغن افزایش می یابد. اگر با افت فشار روغن مواجه شدید وضعیت تسمه تایم را چک کنید.

• پیستون یا سوپاپ شکسته

شکستن پیستون یا سوپاپ یک علامت بسیار جدی و نگران‌کننده از خرابی تسمه تایم است. در برخی مواقع، ممکن است بتوانید با دیدن نشانه‌های دیگر، به موقع متوجه شوید که زمان تعویض تسمه تایم فرا رسیده است. اما اگر این تسمه را نادیده بگیرید یا متوجه خرابی آن نشوید، می‌تواند منجر به ایجاد فشار بیش از حد بر روی پیستون‌ها و سوپاپ‌ها شود. در این شرایط، زمان‌بندی حرکات موتور به هم می‌خورد و احتمال شکستن پیستون یا سوپاپ به شدت افزایش می‌یابد. این آسیب‌ها می‌توانند مشکلات بسیار جدی‌تری برای موتور خودرو به وجود بیاورند.

بهترین برندهای تسمه تایم

برندهای مختلفی در زمینه تولید تسمه‌ها و قطعات یدکی خودرو وجود دارند که هر کدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. در ادامه به توضیح مختصر در مورد چند برند معروف تسمه و محصولات آن‌ها می‌پردازم:

رنو (Renault)

رنو یک برند معروف خودروسازی است که علاوه بر تولید خودرو، برخی قطعات یدکی از جمله تسمه‌های زمان‌بندی و تسمه‌های دیگر را عرضه می‌کند. این برند معمولاً کیفیت بالایی دارد و از متریال مناسب برای تولید قطعات استفاده می‌کند.

کنتیننتال (Continental)

کنتیننتال یکی از بزرگترین تولیدکنندگان قطعات خودرو در جهان است. این برند به خاطر کیفیت بالا و تکنولوژی پیشرفته‌اش شناخته شده است و محصولات آن شامل تسمه‌های تایم و تسمه‌های چندکیلو هستند که عملکرد فوق‌العاده‌ای دارند.

گیتس (Gates)

گیتس یکی دیگر از برندهای معتبر در زمینه تولید تسمه و تسمه‌های زمان‌بندی است. این برند به خاطر تکنولوژی پیشرفته و کیفیت بالا شناخته می‌شود و تسمه‌های آن به‌طور گسترده در خودروهای مختلف استفاده می‌شود.

بوش (Bosch)

بوش برند معروفی در زمینه تولید قطعات یدکی خودرو است که انواع مختلفی از تسمه‌ها را نیز عرضه می‌کند. محصولات بوش معمولاً از کیفیت بسیار بالایی برخوردار هستند و برای استفاده در خودروهای مختلف مناسب‌اند.

INA

INA یک برند آلمانی است که زیرمجموعه‌ای از گروه Schaeffler محسوب می‌شود. این برند به تولید بلبرینگ و قطعات یدکی اتومبیل مشغول است و کیفیت قابل‌اعتمادی در تسمه‌ها و دیگر قطعات خود دارد.

پاورگریپ (PowerGrip)

محصولات پاورگریپ غالباً به خاطر کیفیت و دوام بالا در بازار شناخته می‌شوند. این برند مخصوصاً در زمینه تسمه‌های تایم و سیستم‌های انتقال قدرت معروف است.

هاچینسون (Hutchinson)

هاچینسون یک برند فرانسوی است که در زمینه تولید تسمه و قطعات یدکی فعالیت می‌کند. کیفیت و نوآوری از ویژگی‌های بارز محصولات این برند است.

اپتی بلت (Optibelt)

این برند آلمانی به تولید تسمه‌های با کیفیت بالا برای صنایع مختلف و خودروها معروف است. محصولات اپتی بلت به دلیل استحکام و عمر طولانی‌مدت خود شناخته می‌شوند.

ایساکو (ISACO)

ایساکو، یک برند داخلی در ایران است که انواع مختلفی از قطعات یدکی و تسمه‌ها را تولید و عرضه می‌کند. کیفیت محصولات ایساکو معمولاً در مقایسه با قیمت آن‌ها مناسب است.

دانگیل (DANGIL)

دانگیل نیز یکی از برندهای تولیدکننده قطعات یدکی خودرو است که در زمینه تسمه‌ها فعالیت دارد. محصولات این برند معمولاً از کیفیت قابل قبولی برخوردارند.

فانتوم (Phantom)

فانتوم یکی دیگر از برندهای موجود در بازار است که انواع مختلفی از تسمه‌ها را پیشنهاد می‌دهد. تاکید اصلی این برند بر کیفیت و عملکرد بالای محصولاتش است.

CIPART

این برند نیز در زمینه ارائه قطعات یدکی خودرو شناخته شده است و تسمه‌های آن به دلیل کیفیت‌ و قیمت مناسب، محبوبیت زیادی دارند.

رایکالتون (Rikaulton)

راکالتون برند دیگری در زمینه تولید قطعات یدکی است که می‌تواند گزینه‌ای خوب برای نیازهای خودرویی باشد. این برند معمولاً در بازارهای آسیایی فعالیت می‌کند.

دایکو (Daiko)

دایکو به عنوان یک برند معتبر در زمینه تولید تسمه‌های زمان‌بندی و دیگر قطعات یدکی خودرو شناخته می‌شود. کیفیت بالای محصولات دایکوبه دلیل استفاده از تکنولوژی‌های مدرن در طراحی و تولید، مورد توجه است.

این برندها هر کدام ویژگی‌ها و نقاط قوت خود را دارند و با توجه به نیاز خاص خودرو و بودجه، می‌توان از محصولات آن‌ها استفاده کرد. انتخاب صحیح تسمه مناسب می‌تواند تأثیر زیادی بر عملکرد و عمر موتور خودرو داشته باشد.

 تاریخچه تسمه تایم:

جالب است بدانید که ابتدا از زنجیر تایم به جای تسمه تایم در خودروها استفاده میشد اما به دلیل ایجاد صدای بالا، نیاز به نگهداری و روغن کاری و . . . به مرور این زنجیر تایم ها جای خود را به تسمه تایم دادند.

اولین موتور شناخته شده ای که از تسمه تایم استفاده کرده است ماشین مسابقه ای آمریکایی Devin-Panhard بود که در سال 1954 از موتوری استفاده کرد که از طریق استفاده از یک تسمه دندانه دار ساخته شده توسط شرکت گیملر استفاده میکرد. این خودرو در سال 1956 برنده مسابقات قهرمانی SCCA آمریکا شد.

خودرو گلس 1004 آلمانی تولید شده در سال 1962 اولین خودرو تولید انبوه شده با تکنولوژی تسمه تایم بود. در سال 1966 هم اولین موتور طراحی شده ساخت کشور آمریکا به اسم Pontiac OHC Six نیز به سراغ این تسمه تایم ها جدید آمده و رفته رفته این تکنولوژی به شکل امروزی خود رسید.